Een goede mondgezondheid is belangrijk. De boodschap is duidelijk, maar wat betekent dit nu precies? En wat kan jij er aan doen?

Een gezonde mond

Zoals Vlaams instituut Gezonde Mond het verwoordt: de mond is de toegangspoort van het lichaam. Wanneer er problemen zijn in de mond, kunnen deze ook een invloed hebben op de algemene gezondheid. Omgekeerd kan een slechte gezondheid ook een invloed hebben op de mond. Onderstaande figuur licht alvast een tipje van de sluier hoe groot de impact van een slechte mondgezondheid kan zijn.

Een gezonde mond is dus heel belangrijk voor de algemene gezondheid, maar heeft uiteraard ook invloed op heel wat extra factoren rond het mentaal zelfbeeld en sociale gevolgen. Wanneer iemand met een onaangenaam gevoel in de mond zit of pijn, gaatjes, infecties, wanneer iemand niet comfortabel kan kauwen, slikken of praten, kan dit het zelfbeeld aantasten. Bovendien kan die persoon zich gaan afzonderen waardoor dit ook een grote sociale impact kan hebben. 

Basisadviezen voor een gezonde mond

Je krijgt een gezonde mond door op drie belangrijke dingen te letten:

• Een dagelijkse goede mondhygiëne
• (Minstens) jaarlijks mondonderzoek bij de tandarts
• Mondvriendelijke voeding

Een goede, dagelijkse mondhygiëne

De belangrijkste factor voor een goede mondgezondheid is een goede dagelijkse verzorging van de mond. Dit is eenvoudig te realiseren door tweemaal per dag de tanden een goede poetsbeurt te geven. 

Door te poetsen ga je tandplaque verwijderen. Dit is een zacht en kleverig, nauwelijks zichtbaar laagje op de tanden en kiezen. Het bestaat onder andere uit voedselresten, bacteriën en speekseleiwitten. Het zijn de bacteriën in deze plaque die de oorzaak zijn van de meest voorkomende mondproblemen. 

Om goed te poetsen, heb je een aantal zaken nodig:

Een goede tandenborstel, aangepast aan jouw gebit

Handmatig of elektrisch?

Een elektrische tandenborstel kan tandplaque doeltreffender verwijderen. Ze zijn bruikbaar vanaf de leeftijd van 2 jaar. Een elektrische borstel met ronde kop blijkt het meest efficiënt te zijn bij correct gebruik. 

Dit betekent zeker niet dat een elektrische tandenborstel noodzakelijk is! Een handmatige tandenborstel is absoluut een goed alternatief, op voorwaarde dat je een goede poetstechniek gebruikt. 

Aandachtspunten bij de keuze van een tandenborstel

Kies een kleine borstelkop met fijne, zachte haren. Een nieuwe tandenborstel is nodig van zodra de haren niet meer mooi (evenwijdig) recht staan.

Nuttige tip: verander de borstel bij iedere seizoenswisseling. 

In sommige situaties kan een aangepaste tandenborstel nuttig zijn, bijvoorbeeld bij bepaalde protheses of bij het dragen van een beugel Jouw lokale huisapotheker weet hiermee raad!

Tandpasta met een voldoende hoge hoeveelheid fluoride

Telkens je iets eet of drinkt, zetten bacteriën in het tandplaque bestanddelen in het voedsel om tot zuur. Deze zuurstoot tast de beschermlaag van de tanden aan, het glazuur. Fluoride beschermt tegen deze zuurstoten door het glazuur van de tanden harder te maken. Het helpt op deze manier om gaatjes te voorkomen. De aanbevolen hoeveelheid fluoride in tandpasta varieert in functie van de leeftijd. Ook de nodige hoeveelheid tandpasta zal variëren afhankelijk van de leeftijd, zoals overzichtelijk weergegeven in onderstaande afbeelding van het Vlaams instituut mondgezondheid. 

Kijk dus zeker de hoeveelheid fluoride na op je tube tandpasta en gebruik een aangepaste tandpasta i.f.v. de leeftijd. 

Zeker bij kleine kindjes is het belangrijk goed te letten op de hoeveelheid fluoride in tandpasta en de gebruikte hoeveelheid tandpasta, want te hoge hoeveelheden fluoride kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid en kleine kindjes gaan hun tandpasta vaak inslikken. Een typisch verschijnsel van een te hoge dosis bij kinderen is ‘fluorose’, dit zijn witte vlekken en streepjes op de tanden.

Bij andere kwaaltjes, zoals gevoelig tandvlees, kunnen ook andere bestanddelen in je tandpasta nuttig zijn. Vraag gerust raad aan je lokale huisapotheker! 

Materiaal om tussen de tanden te reinigen

Ook tussen de tanden en plaatsen waar de tandenborstel moeilijk bij kan, kan tandplaque zich opstapelen. Daarom raadt men aan om minstens één keer per dag tussen de tanden te reinigen, het liefst vóór het poetsen. 

Hiervoor kan je verschillende zaken gebruiken, zoals je op de figuur hierboven kan zien. Welk materiaal je het best gebruikt, hangt af van de vorm en de ruimte tussen je tanden. Ook de gebruiksvriendelijkheid kan een rol spelen. Bij twijfels: vraag raad aan je tandarts of mondhygiënist. 

Merk tenslotte op dat een mondspoelmiddel niet nodig is wanneer je je tanden goed poetst en je geen mondproblemen hebt. Tandplaque kan je enkel verwijderen door te schrobben. Je kan het gebruik van een mondspoelmiddel in dat geval vergelijken met een auto wassen door er gewoon een emmer water over te gieten: je krijgt niet het gewenste effect.

Hoe poets je nu het best je tanden? 

Tanden worden twee keer per dag gepoetst gedurende twee minuten. Belangrijk is dat één van deze poetsbeurten gebeurt voor het slapengaan. Na het poetsen drink of eet je niets meer, behalve water. De manier van poetsen verschilt per leeftijd. Vanaf de leeftijd van 12 jaar is de methode vrij universeel, zoals hieronder verduidelijkt. Voor jongere kinderen of personen met prothesen, implantaten, kronen of vals gebit moet er met wat extra factoren rekening gehouden worden: 

Vanaf de leeftijd van 12 jaar

Ga telkens op dezelfde manier te werk:

Reinig éénmaal per dag eerst tussen de tanden en moeilijk te reinigen tandoppervlakken volgens de methode hier onder afgebeeld:

Daarna is het aan de tandenborstel om te gaan schrobben. Hier houd je het best telkens dezelfde volgorde van poetsen aan: de binnenkant, de buitenkant en vervolgens de bovenkant van de tanden. Je poetst telkens tot aan de tandvleesrand. 

Na het poetsen spuw je overtollige tandpasta uit. Je spoelt je mond niet na met water of mondspoelmiddel. Spoel wel het gebruikte materiaal af met stromend water en laat alles rechtopstaand drogen. Indien nodig (bij eenmalig gebruik, zoals bv. flosdraad, of slijtage) gooi je het materiaal gewoon weg.

Als je merkt dat er veel beslag op je tong aanwezig is, kan je ook je tong minstens één keer per dag reinigen. Dit kan onder andere met een lusvormige tongschraper of een tongborstelschraper, onder andere te vinden bij Jouw Lokale Huisapotheker.

Wil je meer informatie of correcte poetstechnieken? Kijk dan zeker de basisadviezen na van het Vlaams instituut Gezonde Mond!

Kinderen tot 12 jaar

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de leeftijden 0 tot 2 jaar, 2 tot 6 jaar en 6 tot 12 jaar.
Tot 6 jaar beveelt men aan dat ouders de tanden poetsen. Tot de leeftijd van ongeveer 10 jaar poetsen de ouders de tanden nog eens na. Wil je hierover meer informatie? Vlaams instituut mondgezondheid heeft de poetsmethode in functie van de leeftijd én tandenborstel heel mooi, visueel en overzichtelijk opgelijst in hun basisadviezen rond mondhygiëne onder de 12 jaar.

Gebitsprotheses

Voor gebitsprotheses tellen andere ‘regels’: deze worden met een speciale borstel gereinigd en met neutrale vloeibare (hand)zeep. Tandpasta kan de prothese aantasten en wordt dus beter niet gebruikt. Na het poetsen ga je een gebitsprothese wél gaan afspoelen, in tegenstelling tot wanneer je je tanden poetst. Vergeet zeker ook de slijmvliezen niet te reinigen met een zachte tandenborstel of een gaasje, hiervoor is geen tandpasta nodig. Een gebitsprothese wordt ’s avonds uit de mond, en droog bewaard.

Reinigingstabletten zijn trouwens niet noodzakelijk voor het goed onderhouden van een gebitsprothese.

Meer weten over het correct onderhouden van je implantaten, kronen, bruggen of uitneembare gebitsprothese? Het Vlaams instituut mondgezondheid heeft een mooie overzichtelijke folder uitgewerkt die alles overzichtelijk én visueel toelicht. 

(minstens) Jaarlijks mondonderzoek bij de tandarts

Naast een grondige dagelijkse mondhygiëne is ook een halfjaarlijks tot jaarlijks mondonderzoek bij de tandarts een belangrijke pijler voor een goede mondgezondheid. Voor kinderen raadt men zelfs aan om tweemaal per jaar naar de tandarts te gaan. Uiteraard bezoek je je tandarts eerder wanneer je tand(vlees)problemen krijgt. 

Regelmatig de tandarts opzoeken, is ook geen slecht idee in kader van terugbetaling. Personen vanaf 19 jaar die regelmatig* de tandarts bezoeken krijgen een betere terugbetaling voor tandzorg dan wie dat niet doet. Wanneer je een tandartsbezoek zou uitstellen tot wanneer er zich echt problemen voordoen, zou dit duur kunnen worden. Bovendien kan de tandarts veel van deze problemen net gaan voorkomen. 

* met regelmatig bedoelt men dat de patiënt het voorgaande kalenderjaar tandzorg kreeg die terugbetaald werd.

 Mondvriendelijke voeding

De derde en laatste, maar zeker niet minder belangrijke, pijler voor een goede mondgezondheid is mondvriendelijke voeding. 

Door bewust om te gaan met wat én wanneer je eet, behoud je een goede mondgezondheid en voorkom je tandbederf en tanderosie. 

Voeding en het risico op cariës/tandbederf

Telkens je iets eet of drinkt, zetten bacteriën in het tandplaque bestanddelen in het voedsel om tot zuur. Deze zuurstoot tast het glazuur van de tanden aan. Dit is onvermijdelijk, maar geen nood: je tanden herstellen zich, op voorwaarde dat ze hier de nodige tijd voor krijgen (ongeveer een uur na inname van voeding of dranken). Het is daarom noodzakelijk dat je de tanden rust geeft tussen de eetmomenten door.

Een aantal nuttige tips:

• Beperk het aantal ‘maaltijdmomenten’ op een dag tot 5 keer om je gebit de nodige rust te geven.
  Ook het drinken van zure (light én zero-producten!) en/of gesuikerde dranken tellen mee als zo’n maaltijdmoment. Ook heel wat citrusvruchten zijn mondonvriendelijk door hun zuurtegraad waardoor deze beter bij één van de 5 maaltijden worden genuttigd. 
• Drink tussen de maaltijden door enkel water;
• Drink een glas water na een suikerrijk, zuur of plakkerig tussendoortje;
• Vermijd om ’s nachts, voor het slapengaan of nadat je de tanden hebt gepoetst, te eten. 

Voorbeelden van te vermijden voedingsmiddelen met een verhoogd risico op tandbederf zijn: frisdrank met suiker, fruitsap, snoepgoed, koeken, gesuikerde cornflakes, honing, fruit in siroop, gedroogd fruit, zuivelproducten met suiker, …

Mondvriendelijke voeding op hun beurt, bevatten geen vrije suikers en hebben geen schadelijke impact op onze tanden. Dit zijn onder andere groenten (incl. soep, groentesap), vlees, vis en vleesvervangers, ongesuikerde noten, water, thee en koffie (zonder suiker!), ongesuikerde yoghurt, … 

Tenslotte heb je voedingsmiddelen die je tanden zelfs kunnen beschermen tegen tandbederf: harde kazen en melk (namelijk ongesuikerde melkproducten), suikervrije kauwgom of kauwgom met xylitol.

Voeding en het risico op tanderosie

Tanderosie is slijtage van het tandglazuur. Je tandglazuur lost op en wordt feitelijk weggespoeld door het inwerken van zuren (zure voedingsmiddelen en dranken). Dit kan (in een gevorderde fase) zichtbaar zijn door een bruin/geelverkleuring van de tanden. Tanderosie is zeer agressief gezien verdwenen tandglazuur niet meer terugkomt en dus onherstelbare schade veroorzaakt.

Erosie kan je eenvoudig gaan beperken door je tanden zo weinig mogelijk bloot te stellen aan zuren. Een aantal tips:

• Kies mondvriendelijke dranken: water heeft altijd de voorkeur, ongesuikerde koffie en thee of melk kunnen afwisseling brengen. Vermijd suikerrijke dranken, maar zéker ook light versies en energiedranken gezien deze erg zuur zijn. 
• Kies je toch voor een gesuikerd of zuur drankje, hou dan rekening met volgende suggesties:
  • Drink het in één keer leeg, bij voorkeur in combinatie met een hoofdmaaltijd;
  • Beperk de contacttijd in de mond en slik zo snel mogelijk door. Ga niet ‘spoelen’ met de drank, drink eventueel via een rietje zodat contact met je tanden beperkt wordt;
  • Poets je tanden niet meteen na het drinken van dergelijke dranken (gezien je je glazuur gewoon wegpoetst). Wacht minstens 30 minuten, liever zelfs één uur; 
  • Nuttig geen suikerhoudende of zure dranken net voor het slapengaan;
• Beperk fruit tot 2 à 3 stukken per dag. Bij voorkeur werk je met fruit waarop je goed moet kauwen om de speekselproductie te stimuleren. Beperk gedroogd fruit en fruitmoes.

Heb je nog vragen of bezorgdheden?
Aarzel niet te spreken met je tandarts.

Ook bij Jouw lokale huisapotheker kan je terecht voor verder advies rond mondhygiëne.

Bronnen

• Vlaams instituut gezonde mond
• Figuren: www.gezondemond.be
• www.allesoverhetgebit.nl
• Ipsa, “dagelijkse zorg voor een gezonde mond”